Ôn tập Ngữ văn 8

¤n tËp c¸c kiÓu c©u ph©n lo¹i theo môc ®Ých nãi

I. C©u nghi vÊn.

1. Kh¸i niÖm: Lµ c©u cã h×nh thøc nghi vÊn, cã chøc n¨ng chÝnh lµ dïng ®Ó hái.

2. C¸c h×nh thøc nghi vÊn th­êng gÆp.

a. C©u nghi vÊn kh«ng lùa chän.

- C©u cã ®¹i tõ nghi vÊn: ai, g×, nµo, (t¹i) sao, ®©u, bao giê, bao nhiªu,…

VD: VËy th× b÷a sau con ¨n ë ®©u ?

- C©u cã t×nh th¸i tõ nghi vÊn: µ, ­, h¶, chø,…

VD: U b¸n con thËt ®Êy ­ ?

b. C©u nghi vÊn cã lùa chän: KiÓu c©u nµy khi hái ng­êi ta th­êng dïng qht: hay, hay lµ, hoÆc, hoÆc lµ; hoÆc dïng cÆp phã tõ: cã…kh«ng, ®·…ch­a.

VD: S¸ng nay ng­êi ta ®Êm u cã ®au l¾m kh«ng ?

3. C¸c chøc n¨ng kh¸c cña c©u nghi vÊn: Trong nhiÒu tr­êng hîp, c©u nghi vÊn ®­îc dïng ®Ó cÇu khiÕn, k®, p®, ®e däa, biÓu lé t/c, c¶m xóc,…vµ kh«ng yªu cÇu ng­êi ®èi tho¹i tr¶ lêi. NÕu kh«ng dïng ®Ó hái th× trong 1 sè tr­êng hîp, c©u nghi vÊn cã thÓ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm, chÊm than, chÊm löng tïy thuéc môc ®Ých nãi -> c©u nghi vÊn ®­îc dïng víi m® nãi gi¸n tiÕp.

a. Dïng c©u nghi vÊn ®Ó diÔn ®¹t hµnh ®éng cÇu khiÕn.

VD: NÕu kh«ng cã tiÒn nép s­u cho «ng b©y giê, th× «ng sÏ dì c¶ nhµ mµy ®i, chöi m¾ng th«i µ !

b. Dïng c©u nghi vÊn ®Ó diÔn ®¹t hµnh ®éng kh¼ng ®Þnh.

VD: Anh b¶o nh­ thÕ cã khæ kh«ng ?

c. Phñ ®Þnh.

VD: Bµi khã thÕ nµy ai mµ lµm ®­îc ?

d. §e däa.

VD: Mµy ®Þnh nãi cho cha mµy nghe ®Êy µ ?

e. Béc lé t/c, c¶m xóc.

VD: H¾n ®Ó mÆc vî con khæ së ­? H¾n bá liÒu, h¾n ruång rÉy chóng, h¾n hi sinh nh­ ng­êi ta vÉn nãi ­ ?

- Trong 1 sè tr­êng hîp, c©u nghi vÊn cã thÓ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm, chÊm than, chÊm löng.

4. Chó ý: - C©u hái tu tõ lµ d¹ng c©u nghi vÊn ®­îc dïng víi m® nh»m nhÊn m¹nh vµo ®iÒu muèn nãi hoÆc thÓ hiÖn c¶m xóc.

- Khi dïng c©u nghi vÊn kh«ng nh»m m® hái th× cÇn chó ý ®Õn hoµn c¶nh giao tiÕp vµ qh gi÷a ng­êi nãi víi ng­êi nghe.

Bµi tËp:

1. X¸c ®Þnh c©u nghi vÊn vµ h×nh thøc nghi vÊn trong c¸c ®o¹n sau:

a. ThÊy l·o n»n n× m·i, t«i ®µnh nhËn vËy. Lóc l·o vÒ t«i cßn hái:

- Cã ®ång nµo, cô nhÆt nh¹nh ®­a t«i c¶ th× cô lÊy g× mµ ¨n ?

(Nam Cao – L·o H¹c)

b. Bçng b¸c giµ nh×n ®ång hå nãi mét m×nh: - Thanh niªn b©y giê l¹ thËt! C¸c anh chÞ cø nh­ con b­ím. Mµ míi m­êi mét giê, ®· ®Õn giê “èp” ®©u ? T¹i sao anh ta kh«ng tiÔn m×nh ®Õn tËn xe nhØ ? (NguyÔn Thµnh Long – LÆng lÏ Sa Pa)

c. C« hái lu«n, giäng vÉn ngät:

- Sao l¹i kh«ng vµo ? Mî mµy ph¸t tµi l¾m, cã nh­ d¹o tr­íc ®©u !

(Nguyªn Hång – Nh÷ng ngµy th¬ Êu)

2. X¸c ®Þnh môc ®Ých nãi cña nh÷ng c©u nghi vÊn trong c¸c tr­êng hîp sau:

a. NÕu kh«ng b¸n con th× lÊy tiÒn ®©u nép s­u ?

(Ng« TÊt Tè)

-> Phñ ®Þnh.

b. T«i c­êi dµi trong tiÕng nÊc hái c« t«i:

- Sao c« biÕt mî con cã con ? (Nguyªn Hång)

-> Hái.

c. ¤ng t­ëng mµy chÕt ®ªm qua, cßn sèng ®Êy µ ? (Ng« TÊt Tè)

-> Kh¼ng ®Þnh.

d. B¸c ®· ®i råi sao, B¸c ¬i ! (Tè H÷u)

-> Béc lé c¶m xóc buån th­¬ng.

3. H·y x¸c ®Þnh s¾c th¸i ý nghÜa trong c¸c c©u cÇu khiÕn sau ®©y:

a. Hìi anh chÞ em nhµ n«ng tiÕn lªn !

-> Tha thiÕt.

b. Anh cø tr¶ lêi thÕ ®i !

-> Th©n h÷u.

c. §i ®i, con !

-> DÞu dµng.

d. Mµy ®i ®i !

-> G¾t gáng.

4. So s¸nh c¸c c©u sau ®©y:

- Chång t«i ®au èm, «ng kh«ng ®­îc phÐp hµnh h¹ ! (Ng« TÊt Tè) -> Kiªn quyÕt.

- Chång t«i ®au èm, «ng ®õng hµnh h¹ ! -> CÇu khÈn.

- Chång t«i ®au èm, xin «ng chí hµnh h¹ ! -> Van xin.

a. X¸c ®Þnh s¾c th¸i mÖnh lÖnh trong c¸c c©u trªn ?

b. C©u nµo cã t¸c dông nhÊt ? V× sao ?

=> C©u 1, v× ®©y lµ mÖnh lÖnh tõ tr¸i tim, tõ lÏ ph¶i -> chÞ DËu kiªn quyÕt hµnh ®éng ®Ó b¶o vÖ chång.

Bµi vÒ nhµ:

1. X¸c ®Þnh chøc n¨ng cña c©u nghi vÊn trong c¸c ®o¹n trÝch sau:

a. Tho¾t tr«ng lên lît mµu da

¡n g× cao lín ®Éy ®µ lµm sao ? (NguyÔn Du)

-> Béc lé c¶m xóc.

b. Nghe nãi, vua vµ c¸c triÒu thÇn ®Òu bËt c­êi. Vua l¹i ph¸n:

- Mµy muèn cã em th× ph¶i kiÕm vî kh¸c cho cha mµy, chø cha mµy lµ gièng ®ùc, lµm sao mµ ®Î ®­îc! (Em bÐ th«ng minh)

-> Phñ ®Þnh, béc lé c¶m xóc.

c. Mô vî næi trËn l«i ®×nh t¸t vµo mÆt «ng l·o:

• Mµy c·i µ ? Mµy d¸m c·i mét bµ nhÊt phÈm phu nh©n µ ? §i ngay ra biÓn, nÕu kh«ng tao sÏ cho ng­êi l«i ®i. (¤ng l·o ®¸nh c¸ vµ con c¸ vµng)

-> §e däa.

2. C¸c c©u nghi vÊn sau ®©y biÓu thÞ nh÷ng môc ®Ých g× ?

a. B¸c ngåi ®îi ch¸u mét lóc cã ®­îc kh«ng ¹ ?

-> CÇu khiÕn.

b. CËu cã ®i ch¬i biÓn víi bän m×nh kh«ng?

-> Rñ rª.

c. CËu mµ m¸ch bè th× cã chÕt tí kh«ng ?

-> Béc lé c¶m xóc.

d.Các cháu đừng làm ồn có được không?

-> CÇu khiÕn.

e. Bµi v¨n nµy xem ra khã qu¸ cËu nhØ ?

-> Tr×nh bµy.

g. Sao u l¹i vÒ kh«ng thÕ ?

-> Hái.

3. Trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y:

- §èt nÐn h­¬ng th¬m m¸t d¹ ng­êi

H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i !

(Tè H÷u)

- H·y cßn nãng l¾m ®Êy nhÐ ! Em ®õng mã vµo mµ báng th× khèn.

(Ng« TÊt Tè)

a. C©u nµo lµ c©u cÇu khiÕn ?

- H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i !

- Em ®õng mã vµo mµ báng th× khèn.

b. Ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a tõ h·y trong 2 c©u ë c¸c ®o¹n trÝch trªn.

- H·y vÒ vui chót, mÑ T¬m ¬i ! -> tõ cã ý nghÜa cÇu khiÕn.

- H·y cßn nãng l¾m ®Êy nhÐ ! -> tõ mang ý nghÜa tån t¹i, ®ång nghÜa víi tõ ®ang.

II. C©u c¶m th¸n.

1. Kh¸i niÖm: Lµ c©u dïng ®Ó béc lé mét c¸ch râ rÖt nh÷ng c¶m xóc, t/c, th¸i ®é cña ng­êi nãi ®èi víi sù vËt, sù viÖc ®­îc nãi tíi.

VD: Thiªng liªng thay tiÕng gäi cña B¸c Hå ! (Tè H÷u)

2. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng.

a. §Æc ®iÓm: C©u c¶m th¸n ®­îc cÊu t¹o nhê nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n nh­: «i, than «i, hìi ¬i, trêi ¬i, biÕt bao, biÕt chõng nµo…Khi viÕt c©u c¶m th¸n th­êng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than.

- C©u c¶m th¸n ®­îc cÊu t¹o b»ng th¸n tõ.

VD: ¤i, buæi tr­a nay tuyÖt trÇn n¾ng ®Ñp ! (Tè H÷u)

+ Th¸n tõ ®øng t¸ch riªng

VD: ¤i ! Tr¨m hai m­¬i l¸ bµi ®en ®á, cã c¸i ma lùc g× mµ run rñi cho quan mª ®­îc nh­ thÕ ? (Ph¹m Duy Tèn)

+ Th¸n tõ kÕt hîp víi thùc tõ.

VD: MÖt ¬i lµ mÖt !

- C©u c¶m th¸n ®­îc cÊu t¹o b»ng tõ thay hoÆc tõ nhØ.

VD: + Th­¬ng thay còng mét kiÕp ng­êi (NguyÔn Du)

+ Bè mµy kh«n nhØ ! (NguyÔn C«ng Hoan)

- C¸c tõ l¹, thËt, qu¸, ghª, d­êng nµo, biÕt mÊy, biÕt bao…th­êng ®øng sau VN ®Ó t¹o c©u c¶m th¸n.

VD: + Con nµy gím thËt ! (Nguyªn Hång)

+ ThÕ th× tèt qu¸ ! (Nam Cao)

+ Mµ lßng träng nghÜa khinh tµi xiÕt bao ! (NguyÔn Du)

b. Chøc n¨ng chÝnh: BiÓu thÞ c¶m xóc trùc tiÕp cña ng­êi nãi.

VD: Hìi ¬i l·o H¹c ! Th× ra ®Õn lóc cïng l·o còng cã thÓ lµm liÒu nh­ ai hÕt…(Nam Cao)

III. C©u trÇn thuËt.

1. Kh¸i niÖm: Lµ kiÓu c©u dïng ®Ó kÓ, x¸c nhËn, miªu t¶, th«ng b¸o, nhËn ®Þnh, tr×nh bµy…

VD: Xem kh¾p ®Êt ViÖt ta, chØ n¬i nµy lµ th¾ng ®Þa.

2. §Æc ®iÓm vµ chøc n¨ng.

a. §Æc ®iÓm: C©u trÇn thuËt kh«ng cã dÊu hiÖu h×nh thøc cña nh÷ng kiÓu c©u kh¸c (kh«ng cã tõ nghi vÊn, cÇu khiÕn, tõ ng÷ c¶m th¸n); th­êng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm nh­ng khi dïng ®Ó yªu cÇu, ®Ò nghÞ hay béc lé t/c, c¶m xóc…nã cã thÓ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm löng hoÆc chÊm than.

VD: - Con ®i ®©y. (c©u trÇn thuËt)

- Con ®i ®i ! (c©u cÇu khiÕn)

- Con ®i µ ? (c©u nghi vÊn )

- ¤i, con ®i ! (c©u c¶m th¸n)

b. Chøc n¨ng.

- Tr×nh bµy: TrÉm muèn dùa vµo sù thuËn lîi cña ®Êt Êy ®Ó ®Þnh chç ë.

- T¶: G­¬ng mÆt mÑ t«i vÉn t­¬i s¸ng víi ®«i m¾t trong vµ n­íc da mÞn, lµm næi b¹t mµu hång cña 2 gß m¸.

- KÓ: MÑ t«i thøc theo.

- BiÓu lé t/c, c¶m xóc: CËu nµy kh¸ !

Bµi tËp:

1. C¸c c©u sau ®©y cã ph¶i lµ c©u c¶m th¸n kh«ng ? V× sao ?

a. Lan ¬i ! VÒ mµ ®i häc !

b. Th«i råi, L­îm ¬i ! (Tè H÷u)

-> a. §©y lµ 2 c©u, c©u sau cã ý nhÊn m¹nh nªn ®Æt dÊu chÊm than. C©u ®Çu (Lan ¬i !) cã h×nh thøc c¶m th¸n, nh­ng kh«ng ph¶i lµ c©u c¶m th¸n, v× môc ®Ých lµ gäi ®¸p.

b. §©y lµ c©u c¶m th¸n, nh»m biÓu thÞ c¶m xóc.

2. ChØ ra sù kh¸c nhau ë 2 c©u sau:

a. BiÕt bao ng­êi lÝnh ®· x¶ th©n cho Tæ quèc ! => BiÕt bao: tõ chØ sè l­îng.

b. Vinh quang biÕt bao ng­êi lÝnh ®· x¶ th©n cho Tæ quèc ! => BiÕt bao: tõ chØ sù c¶m th¸n -> C©u c¶m th¸n.